Comparatio carmini Heine et Lermontovi

Riportiamo un confronto fra due poesie, una di Christian Johann Heinrich Heine (1797-1856), l'altra del poeta russo Michail Jur'evič Lermontov (1814-1841). L'autore è un giovane appassionato di letteratura (di tutti i tempi) e della lingua latina, Andrew Kuriashkin, che vive nella città di Semipalatinsk in Kazakhstan (stato indipendente dall'URSS dal 16 dicembre 1991).

Comparatio carmini Heine “Ein Fichtenbaum steht einsam...” (“In Borea abies solus...”) et Lermontovi “На севере диком стоит одиноко” (“In Borea vasta pinus deserta”)

Anno 1841 Lermontov scripsit id carmen:

На севере диком стоит одиноко
На голой вершине сосна
И дремлет качаясь, и снегом сыпучим
Одета как ризой она.

И снится ей всё, что в пустыне далекой —
В том крае, где солнца восход,
Одна и грустна на утёсе горючем
Прекрасная пальма растет.

In Borea vasta pinus deserta

In nudo cacumine sita,

Et nutans dormītat, et nive laxata

Vt nitido peplo vestita.

Et somniat ea in longis arenis,

Qua oriens ardet a sole,

Increscere unam maestam perpulchram

Palmam ardenti in colle.
Hoc est liberum redditum sequentis carminis Heine:

Ein Fichtenbaum steht einsam
Im Norden auf kahler Höh.
Ihn schläfert; mit weißer Decke
Umhüllen ihn Eis und Schnee.

Er träumt von einer Palme
Die, fern im Morgenland,
Einsam und schweigend trauert
Auf brennender Felsenwand.

In Borea abies solus

In monte stat infelīce.

Eum sopitum gelu et nix

Obvolvunt albo lodīce.

Consomniat palmam quae longe

In oriente stat muta,

Et ibi deserta tristatur

Ardenti in saxa acuta.

Primo aspectu hae carmina vicina sunt, si tamen attentius legantur, conspici potest argumenta eorum diversa esse. Quidnam est carmen Lermontovi – redditum Heine aut opus proprium, atque quae distinctiones sunt inter duos versus? Consideremus utrumque carmen uberius.Quando Heine scripsit suum carmen? Henricus Heine adulescens arbitratu familiae debuit discere rem mercatoriam, quo proposito Hamburgum venit, et domi propinqui sui Solomonis, qui opulentissimus argentariorum Hamburgorum fuit, constitit. Henricus, nulla virtute inventa rei mercatoriae, permissu Solomonis se ad iurisprudentiam transfert. Sed Henricum modo litterae capiunt, is incipit facere versus. Utens domo propinqui Henricus eius filiam Amaliam adamavit. Studium versuum familia honorati argentarii improbat, nam tam leve studium non potest, quin famam bonam viri in negotiali collegia locupletum offenderet. Amalia fortasse auctoritatem familiae suae secuta poetae recenti se negat. Henricus fuit solus et non aestimatus ab eis, qui circum erant.... Eclogarium " Lyrisches Intermezzo ", quod scriptum anno 1822-1823, est imago musaea rei amatoriae poetae, ab origine usque ad casus.In carmine Heine conspicimus abietem generis masculini esse. Poeta volens sciensque hanc arborem genere masculino paesentavit (Germanice “abies” aeque ac Latine genere feminino est) et eo carmini fabulam amatoriam subesse patet. Uterquem personam vidimus, quae necessitudinem atque amorem habet. In carmine Lermontovi pinus genere feminino est, igitur de amore amborum arborum nullo modo dici potest.Etiam in reddito Lermontovi materia vis, concatenationis, inexpugnabili impedimenti delabitur. Abies Heine glacie ac nive vinctus est, quae somnium immitunt, id est vis quaedam extera, forsan hostilis, eum afficit. Lermontovi vero pinus non impulsu extero sed per se dormit, quae nullo modo glacie vincta, sed modo nive laxata vestita immo ornata. Gelu horridum et tardum in reddito Lermontovi vanescit. Lodix alba, quae Heine nivi adaequatur, Lermontov peplo mutat (in archetypo Russico Lermontovi “peplum” (cataclista vestis) est “риза” - praetiosa, ornata auro, fere regalis vestis). Lermontov in carmen pulchritudinem, romanticam altitudinem et harmoniam attulit. Notandum est lodicem res quaedam exteram, occultantem et impedimentem esse, peplum autem vestem veluti propriam pini esse. Pinus Lermontovi etiam non plane dormitat, at “dormitat nutans”, quasi infans a matre soporata.Plus valet in carminibus oppositus septentrionis et meridiei (ad verbum in carminibus de terra orientali narratur, sed quod ad clima adtinet hoc sine dubio meridies est). Heine tali modo spatium inter personas exaggerat, nam spatium est impedimentum, quod a personis non potest vinci. Septentrio vero Lermontovi est subsistentia, at meridies est votum, optatum, et in eo carmine una parte mundus evidens, altera parte immaginatus atque infectus representantur.Itaque carmen Heine de amore tragico, in via cuius quaedam impedimenta sunt. Uterque persona devia est et patitur. Carmen autem Lermontovi de solitate. Sola pinus per somnia quodam specimen, alteram consonam animam imaginatur.“In carmine Heine aegritudo amoris, in carmine autem Lermontovi desertissima solitudo videtur, quae per totam vitam poetae transit. Lermontov non modo in spatio solus manet, cum nullus propter visus est, sed etiam in tempore. Primo dimidio XIX saeculi multis poetis romantici sensus erant, quando cum tempore praesenti in quo res adversae sunt aut praeteritum (prius res omnes meliores erat, quorum homo meminit, quas desiderat et quae sunt solacium) aut futurum confligitur (ita vero, nunc iterum res malae sunt, sed in futuris speremus omnia ad melius mutatum iri). Lermontov ne id quidem habet. ” - dixit professor M. M. Dunaev.Carmen Heine Lermontovum delinivit, id affectioni animi eius admodulatur, impulsum plasmationis dedit, et propriae affectiones in ipso negotio in scaenam prodierunt. In suo carmine Lermontov magis se ipsum consignavit.
.